Унда Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси, Вазирлар Маҳкамаси масъул ходимлари, турли вазирлик ва идоралар раҳбарлари, маҳаллий ҳокимликлар мутасаддилари, Жаҳон банки, Осиё тараққиёт банки каби халқаро молия ташкилотларининг мамлакатимиздаги вакиллари, шунингдек, қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқарувчилари, тадбиркорлик субъектлари, фермерлар, экспортёрлар қатнашди.

Таъкидланганидек, кейинги йилларда амалга оширилаётган ислоҳотлар иқтисодиётнинг барча тармоқларини, жумладан, озиқ-овқат саноатини ривожлантириш, хусусий сектор фаолиятини қўллаб-қувватлаш, қўшимча қийматга эга маҳсулотлар ишлаб чиқариш ҳажмини кўпайтиришга қаратилгани билан ҳам аҳамиятли бўлмоқда.

Албатта, бу каби соҳаларда салмоқли ютуқларга эришилди. Ўз навбатида, камчиликлар ҳам кўзга ташланмоқда. Хусусан, мамлакатда йилига ўртача 16 миллион тоннадан ортиқ мева-сабзавот, полиз ва дуккакли маҳсулотлар, 1,5 миллион тоннага яқин гўшт, 10 миллион тоннага яқин сут ишлаб чиқарилса-да, уларни саноат усулида қайта ишлаш даражаси ўртача 15-20 фоизни ташкил қилмоқда. Агрологистика тизими яхши ривожланмаган, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлаш ва саралаш хизматлари талаб даражасида эмаслиги ҳосилнинг қарийб 30 фоизи исроф бўлишига олиб келмоқда. Етиштирилган маҳсулотларни халқаро стандартларга мос лаборатория текширувидан ўтказишда ҳам муаммолар кўзга ташланади.

Маълумотларга кўра, мамлакатимизда етиштирилаётган сабзавот маҳсулотларининг бор-йўғи 3-4 фоизи, меванинг 11 фоизи экспорт қилинмоқда. Демак, бу борада ҳам ҳали ўрганилиши, жорий этилиши зарур бўлган жиҳатлар бор.
Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг 2019 йил 29 июлдаги “Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини чуқур қайта ишлаш ва озиқ-овқат саноатини янада ривожлантириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарори шу каби муаммоларга тезкор ечим топиш, соҳага янги механизмларни жорий этиш мақсадида қабул қилинди.

Қарорга асосан, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини қайта ишлаш бўйича 174 ва озиқ-овқат соҳасида импорт ўрнини босувчи маҳсулотлар ишлаб чиқариш бўйича 24 йирик инвестиция лойиҳаси амалга оширилади, мева-сабзавотчиликка ихтисослашган туманларда мавжуд самарасиз боғлар ўрнида 36 минг гектар интенсив боғлар ташкил этилади.

Ана шу вазифалар ижросини таъминлаш, қарор мазмун-моҳиятини мамлакатимизнинг барча ҳудудларидан келган қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқарувчилари, тадбиркорлар ва фермерларга янада кенгроқ тушунтириш мақсадида ташкил этилган семинарда соҳага доир янгиликлар, мавжуд муаммолар атрофлича муҳокама қилинди. Тегишли дастурларда белгиланган лойиҳаларни ўз вақтида ва самарали татбиқ этиш юзасидан фикр алмашилди.

Таъкидланганидек, озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ва экспортини кўпайтириш борасида муҳим масалаларни ҳал қилишга киришилган. Жумладан, жаҳон бозоридаги талаблардан келиб чиққан ҳолда экспортбоп қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришга асосий устувор вазифа сифатида қаралмоқда. Жойлардаги ҳолат таҳлил қилинганда, бугунги кунда мева-сабзавотчиликка ихтисослашган 55 тумандаги аҳвол кўнгилдагидек эмас. Шу боис, боғдорчилик ва узумчиликдаги аҳволни тубдан яхшилаш мақсадида Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузурида Боғдорчилик ва иссиқхона хўжалигини ривожлантириш, Узумчилик ва виночиликни ривожлантириш агентликлари ташкил қилинди. Бу тизимдаги лойиҳаларни имтиёзли молиялаштириш учун ҳар икки агентликда махсус жамғарма ташкил қилинди. Бу эса тадбиркорлар ва фермерлар учун янги имкониятлар яратади.

Интенсив боғдорчиликда биринчи маротаба бир қатор имтиёзлар жорий қилинди. Жумладан, интенсив боғларда сув тежовчи технологияларни жорий қилиш бўйича 1 гектарга қилинган харажатнинг 6 миллион сўми давлат бюджетидан қопланади. Шунингдек, умумий майдони 35 гектардан кўп бўлган интенсив боғларга сув чиқариш мақсадидаги 120 миллион сўмгача бўлган харажатлар учун давлат томонидан субсидия ажратилади.

Бугунги кунда кўп тадбиркорларимизни тижорат кредити олишда кафиллик масаласи қийнаб келаётгани сир эмас. Эндиликда интенсив боғ барпо этиш учун олинадиган кредитнинг 50 фоизигача бўлган қисми Тадбиркорлик фаолиятини ривожлантиришни қўллаб-қувватлаш давлат жамғармаси томонидан кафиллик асосида берилиши белгиланмоқда.

Шунингдек, замонавий логистика марказлари, иссиқхоналар ва музлаткичли омборхоналар қуришга ҳам алоҳида эътибор қаратилади. Ҳозирда бу борадаги аҳвол мутлақо қониқарсиз. Бугунги кунда юртимизда атиги 31 агрологистика маркази фаолият юритмоқда. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлайдиган 760 минг тонна сиғимга эга 1500 та музлаткичли омборхона мавжуд. Улар жами етиштирилган мева-сабзавотларнинг 4,5-5 фоизини қамраб олади, холос.

2019-2021 йилларда Андижон, Бухоро, Жиззах, Самарқанд, Сурхондарё, Тошкент, Фарғона ва Хоразм вилоятларида халқаро молия институтлари маблағлари ҳисобидан 3 миллион тонна сиғимга эга, шунингдек, Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳрида сиғими 360 минг тонна бўлган жами 37 замонавий агрологистика марказлари ташкил этилади.

"Ўзстандарт" агентлигининг республика ҳамда Наманган ва Самарқанд ҳудудий синов ва сертификатлаштириш марказлари ҳузуридаги синов лабораторияларини тўлиқ модернизация қилиш ва янги ускуналар билан таъминлаш, озиқ-овқат соҳасида 726 халқаро стандартларни жорий қилиш каби чора-тадбирлар белгиланмоқда.
Бунинг натижасида қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг асосий турларини қайта ишлаш ва экспорт қилиш ҳажмини қарийб 2-2,5 баробар ошириш, агрологистика марказларини ташкил этиш орқали қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сақлаш қувватини 3,8 миллион тоннага етказиш, қўшимча 118 минг тонна импорт ўрнини босувчи озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш қувватларини ишга тушириш режалаштирилган.

Семинарда қишлоқ хўжалигини, инвестиция ва ташқи савдони ривожлантириш, агросаноат тизимидаги лойиҳаларни амалга ошириш юзасидан вазирлар ва тегишли ташкилотлар раҳбарлари, халқаро молия муассасаларининг мамлакатимиздаги вакиллари ўз фикр-мулоҳазаларини билдирди.
Жаҳон банкининг Ўзбекистондаги ваколатхонаси раҳбари вазифасини вақтинча бажарувчи С.Зоря, Осиё тараққиёт банкининг Ўзбекистондаги раҳбари С.Мальвичини мамлакатимиз қишлоқ хўжалиги соҳасини модернизация қилиш, экспорт кўламини ошириш бўйича таклифлари билан ўртоқлашди.
Вилоятлардан келган тадбиркорлар ўзларини қийнаётган, ечимини кутаётган муаммоларни ҳам очиқ-ойдин ўртага ташлади.

Хусусан, Фарғона вилоятидаги “Paradise Garden Fruit” МЧЖ раҳбари Адҳамжон Абдураҳмонов қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари экспортида ҳужжатларни расмийлаштириш билан боғлиқ муаммолар ҳақида гапириб, бу тизимдаги ҳақиқий ҳолатни яхшилаш, соддалаштириш ҳақида таклифларини билдирди. Шунингдек, транспорт логистикаси бўйича креатив ғоялари билан ўртоқлашди.

Ёнғоқ ишлаб чиқарувчилар ва экспорт қилувчилар уюшмаси раиси Камол Абдуллаев эса барча боғларни томчилатиб суғориш тизимига ўтказиш, бу борада боғбон ва фермерларга кўмаклашиш кераклиги ҳақида долзарб муаммони ўртага ташлади. Унинг фикрича, томчилатиб суғориш тизимини жорий этиш учун зарур технологияларни ўзимизда ҳам ишлаб чиқарса бўлади. Бу эса тизимни жорий этишда маблағ тежалишига хизмат қилади, албатта.
Иштирокчилар Тошкент шаҳри ва вилоятидаги илғор ишлаб чиқарувчи қорхоналар фаолияти билан танишди.

– Вилоятимиздаги томорқа хўжаликлари, фермерлардан турли мева-сабзавотларни улгуржи нархда харид қилиб, хорижга экспорт қиламиз, – деди Самарқанд вилояти Каттақўрғон туманида фаолият кўрсатаётган хусусий тадбиркор Нодирбек Сафаров. – Бир йилда 3,5 миллион долларлик миқдорда савдо айланмамиз мавжуд. Бугун пойтахтимизнинг Бектемир туманида жойлашган мевани қайта ишловчи “Интерсок” масъулияти чекланган жамияти фаолияти билан танишдик. Корхонада салқин ичимликлар, 16 турдаги шарбатлар ишлаб чиқарилар экан. Мазкур корхонада маҳсулотлар 100 фоиз маҳаллий хомашёдан ишлаб чиқарилиши эътиборлидир. Биз ҳам ўз хизматларимизни уларга таклиф қилдик.

Семинар доирасида қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат саноати маҳсулотлари, қишлоқ хўжалиги техникалари кўргазмаси ҳам ташкил этилди.

Улуғбек АСРОРОВ, Абдулазиз МУСАЕВ, Фарҳод АБДУРАСУЛОВ (сурат), ЎзА