O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoyishi

Mamlakatimizda keksalar, pensionerlar, nogironlar va imkoniyati cheklangan bolalarga tibbiy-ijtimoiy yordamni tashkil etish tizimi yaratildi. Aholining ehtiyojmand qatlamlarini manzilli ijtimoiy himoya qilish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri sifatida belgilangan. 

Shu bilan birga mazkur sohada olib borilayotgan ishlarni qoniqarli deb bo‘lmaydi. 

Tug‘ma va nasliy kasalliklarni barvaqt aniqlash va ularning oldini olish bo‘yicha ko‘rilayotgan choralar kutilgan natijani bermayapti. Chaqaloqlarni perinatal skrining ko‘rigidan o‘tkazish tug‘ma nuqsonlarni o‘z vaqtida aniqlashni va nogironlikning keyinchalik oldini olishni ta’minlamayapti. 

Yosh bolalarni yalpi kompleks skrining ko‘rigidan o‘tkazishni tashkil etish va olib borishdagi kamchiliklar reabilitatsiya tadbirlarini amalga oshirish uchun qulay fursatning boy berilishiga hamda bolalar nogironligi paydo bo‘lishiga olib kelmoqda. 

Nogironlik guruhini aniqlash hamda protez-ortopediya va reabilitatsiya texnika vositalari bilan ta’minlashda tibbiy-maslahat komissiyalari va tibbiy-mehnat ekspert komissiyalari faoliyatidagi byurokratik tartib-taomillar bartaraf etilmagan. 

Shuningdek, nogironlar uchun reabilitatsiya texnika vositalari ishlab chiqarish korxonalarini modernizatsiya qilish talab etiladi. 

Nogironlarni hisobga olishning kompleks tizimi mavjud emasligi, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining yetarlicha joriy etilmaganligi nogironlarning ijtimoiy ahvolini monitoring qilish va ularga o‘z vaqtida zarur tibbiy-ijtimoiy yordam ko‘rsatish imkonini bermayapti. 

Nogironlikni aniqlash uchun tibbiy-ijtimoiy ekspertiza o‘tkazishda qo‘llanilayotgan mezonlar 40-yil avvalgi uslubiyotga asoslangan, mazkur sohada chuqur ilmiy tadqiqotlarning mavjud emasligi bu muammoni yanada kuchaytirmoqda. 

Nogironlarga ta’lim berish va ularni ishga joylashtirishning amaldagi tizimi zamonaviy talablarga javob bermaydi. Nogironlarni mehnat faoliyatiga jalb etish o‘rtacha 2 foizni tashkil qiladi, bu esa mas’ul idoralarning ushbu sohadagi ishi qoniqarsizligidan dalolat beradi. 

Bayon etilganlarni inobatga olib, nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash, tibbiy-ijtimoiy yordam berish tizimini yanada takomillashtirish, nogironlarning hayot sifatini yaxshilash, ta’lim olish va ishga joylashishda ularga har tomonlama ko‘maklashish maqsadida: 

1. O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi, Xalq ta’limi vazirligi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligining nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash sohasidagi faoliyati qoniqarsiz deb topilsin. 

2. Nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash tizimini tubdan takomillashtirishga qaratilgan takliflarni tayyorlash bo‘yicha komissiya ilovaga muvofiq tarkibda tashkil etilsin. 

3. Quyidagilar Komissiyaning asosiy vazifalari sifatida belgilansin: 

nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashni ta’minlash sohasidagi qonunchilikni undagi bo‘shliqlar, kamchiliklar va korrupsiyaviy omillarni aniqlash nuqtai nazaridan inventarizatsiya va tahlil qilish; 

nogironlarga tibbiy-ijtimoiy yordam ko‘rsatish holatini, ularning ta’lim olish va ishga joylashish huquqlari amalga oshirilishini, shuningdek, nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashni ta’minlash sohasidagi vakolatli organlar faoliyatini tanqidiy o‘rganish; 

nogironlar huquqlarini ta’minlash sohasidagi umume’tirof etilgan normalar va standartlarni, shuningdek, xalqaro tashkilotlarning tavsiyalarini o‘rganish; 

tibbiy-malakaviy komissiyalar va tibbiy-mehnat ekspert komissiyalari faoliyatini shaffoflik va ochiqlikni ta’minlash, tartib-taomillarni o‘tkazishni soddalashtirish va ularning muddatlarini qisqartirish maqsadida qayta ko‘rib chiqish; 

nogironlarni ijtimoiy reabilitatsiya qilish, ularni kasbga tayyorlash, qayta tayyorlash, shuningdek, ularning malakasini oshirish bo‘yicha, birinchi navbatda, nogironlarni ish bilan ta’minlashga qaratilgan ishlar ahvolini tahlil qilish; 

nogironlar uchun protez-ortopediya va reabilitatsiya texnika vositalari ishlab chiqarish korxonalarini modernizatsiya qilish va texnik yangilash, shuningdek, xorijiy investitsiyalarni jalb qilgan holda zamonaviy ishlab chiqarishni tashkil etish bo‘yicha o‘rganishlar o‘tkazish va takliflar tayyorlash; 

nogironlarning jamoat transporti, ijtimoiy va boshqa infratuzilma obyektlaridan to‘sqinliksiz foydalanishini ta’minlash holatini tahlil qilish; 

nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashni ta’minlash, tug‘ma va nasliy kasalliklarni barvaqt aniqlash hamda ularning oldini olish sohasidagi qonunchilikni va huquqni qo‘llash amaliyotini yanada takomillashtirish, shuningdek, aholining keng qatlamlari o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilishni, shu jumladan, erta va qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlarning oldini olish ishlarini tubdan kuchaytirish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish. 

4. Komissiya: 

bir hafta muddatda o‘ziga yuklatilgan vazifalarni sifatli va muddatida bajarishni ta’minlash uchun ishchi guruhlari tashkil etsin, shuningdek, nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash tizimini o‘rganish, ushbu sohadagi qonunchilik va huquqni qo‘llash amaliyotini tahlil qilish bo‘yicha tadbirlar rejasini tasdiqlasin; 

2017-yil 15-sentabrga qadar muddatda nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash tizimini yanada takomillashtirish bo‘yicha asoslantirilgan takliflarni kiritsin. 

5. Komissiyaga vazirlik va idoralarning mutaxassislarini, respublika ilmiy va ta’lim muassasalarining vakillarini, shuningdek, xalqaro va xorijiy tashkilotlarning resurslari va ekspertlarini jalb qilish huquqi berilsin. 

6. Mas’ul vazirlik va idoralar, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari Komissiyaga yuklatilgan vazifalarni amalga oshirishda har tomonlama ko‘maklashsin. 

7. Mazkur farmoyishning ijrosini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A.N.Aripov va O‘zbekiston Respublikasining Bosh prokurori I.B.Abdullayev zimmasiga yuklansin. 


O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti                                         Sh.MIRZIYOYEV 

Toshkent shahri, 2017-yil 1-avgust 

 

Mamlakatimizda keksalar, pensionerlar, nogironlar va imkoniyati cheklangan bolalarga tibbiy-ijtimoiy yordamni tashkil etish tizimi yaratildi. Aholining ehtiyojmand qatlamlarini manzilli ijtimoiy himoya qilish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri sifatida belgilangan. 

Shu bilan birga tug‘ma va nasliy kasalliklarni barvaqt aniqlash va oldini olish bo‘yicha ko‘rilayotgan choralar kutilgan natijani bermayapti. 

Jumladan, joriy yil 1-yanvar holatiga 650 284 nafar shaxs nogiron deb topilgan, ularning 84 908 nafarini 16 yoshgacha bo‘lgan bolalar tashkil etadi. Ularga har yili Davlat byudjetidan 2,5 trillion so‘m miqdorida pensiya va nafaqalar to‘lanadi. 

O‘rganishlar sog‘liqni saqlash organlari tomonidan homilador ayollarning 60 foizdan ortig‘i skrining tekshirishlari bilan qamrab olinmaganligini ko‘rsatdi. Kasalliklar o‘z vaqtida aniqlanmaganligi oqibatida 3 568 nafar bola tug‘ma nuqsonlar bilan tug‘ilgan. 

Respublikada chaqaloqlarga nisbatan o‘tkazilayotgan perinatal skrining tadqiqotlar faqat ikki turdagi tadqiqotlarni o‘z ichiga oladi (qalqonsimon bez garmoni yetishmovchiligi, aqliy qoloqlikka olib keladigan nuqsonlar) hamda bu tug‘ma nuqsonlarni o‘z vaqtida aniqlash va nogironlikning keyinchalik oldini olish uchun yetarli bo‘lmayapti. 

Yosh bolalarni yalpi kompleks skrining tadqiq etishni tashkil qilish va o‘tkazishdagi kamchiliklar reabilitatsiya tadbirlarini amalga oshirish uchun qulay fursatning boy berilishiga hamda bolalar nogironligi paydo bo‘lishiga olib kelmoqda. 

Nogironlik guruhini aniqlash hamda protez-ortopediya va reabilitatsiya texnika vositalari bilan ta’minlashda tibbiy-maslahat komissiyalari va tibbiy-mehnat ekspert komissiyalari faoliyatida byurokratik tartib-taomillar bartaraf etilmagan. 2016-yilda va joriy yilning birinchi yarim yilligida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Virtual qabulxonasi va O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasining "ishonch telefoni"ga 5 521 ta murojaat kelib tushganligi ham bundan dalolat beradi. 

Nogironlarni hisobga olishning kompleks tizimi, nogironlarga imtiyozli shartlarda beriladigan dori vositalari va ortopediya buyumlarining yagona elektron hisoboti hamda ushbu sohada shaffoflikning mavjud emasligi nogironlarning ijtimoiy ahvolini monitoring qilish va ularga o‘z vaqtida zarur tibbiy-ijtimoiy yordam ko‘rsatish imkonini bermaydi, alohida hollarda korrupsiya, talon-toroj va boshqa suiiste’molchiliklarni keltirib chiqaradi. 

“O‘zbekiston Respublikasida nogironlarni ijtimoiy himoya qilish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining 9-moddasida nazarda tutilgan nogironlarning kirishi uchun moslashtirilmagan holda aholi punktlarini loyihalash va qurishga, transport vositalarini ishlab chiqarishga yo‘l qo‘yilmasligi haqidagi norma amaliyotda to‘liq ro‘yobga chiqarilmayapti. Nogironlarning sport, madaniyat, ta’lim va bo‘sh vaqtini mazmunli o‘tkazadigan boshqa ijtimoiy obyektlardan erkin foydalanishi lozim darajada ta’minlanmagan. Imkoniyati cheklangan bolalarning bo‘sh vaqtini mazmunli o‘tkazadigan maxsus joylarni tashkil etish bo‘yicha tashabbus mavjud emas. 

Shuningdek, nogironlar uchun reabilitatsiya texnika vositalari ishlab chiqarish bo‘yicha korxonalarni modernizatsiya qilish talab etiladi. 

Respublikada nogironlar uchun protez mahsulotlari va reabilitatsiya texnika vositalari ishlab chiqarish bo‘yicha 7 ta korxona faoliyat yuritadi, ularning atigi 2 tasi zamonaviy talablarga javob beradi. Boshqa korxonalarda foydalanilayotgan asbob-uskunalar ma’nan va jismonan eskirgan bo‘lib, bu tayyorlanadigan buyumlarning, birinchi navbatda, protez-ortopediya buyumlarining sifati va qulayligiga ta’sir ko‘rsatadi. 

Vakolatli davlat organlarining nogironlarga tibbiy-ijtimoiy yordam ko‘rsatish borasidagi faoliyati yordamga muhtoj shaxslarni qidirish va hisobga qo‘yishga xohish yo‘qligi sababli, qoida tariqasida, aynan nogironlarning arizalari asosida tashkil etiladi. 

Nogironlarga ta’lim berishning amaldagi tizimi zamonaviy talablarga javob bermaydi, ularni mehnat faoliyatiga jalb etish darajasi o‘ta past hisoblanadi, bu mas’ul idoralarning ushbu yo‘nalishda yetarli ish olib bormayotganligidan dalolat beradi. 

Shu sababli, davlat rahbarining joriy yil 1-avgustda qabul qilingan farmoyishi bilan Sog‘liqni saqlash vazirligi, Xalq ta’limi vazirligi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligining nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash sohasidagi faoliyati qoniqarsiz deb topildi. 

Nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash, tibbiy-ijtimoiy yordam berish tizimini yanada takomillashtirish, nogironlarning hayot sifatini yaxshilash, ta’lim olish va ishga joylashishda ularga har tomonlama ko‘maklashish maqsadida farmoyishga muvofiq Nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash tizimini tubdan takomillashtirishga qaratilgan takliflarni tayyorlash bo‘yicha komissiyatashkil etildi. 

Komissiyaning asosiy vazifalari etib quyidagilar belgilandi: 

nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashni ta’minlash sohasidagi qonunchilikni undagi bo‘shliqlar, kamchiliklar va korrupsiyaviy omillarni aniqlash nuqtai nazaridan inventarizatsiya va tahlil qilish; 

nogironlarga tibbiy-ijtimoiy yordam ko‘rsatish holatini, ularning ta’lim olish va ishga joylashish huquqlari amalga oshirilishini, shuningdek, nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashni ta’minlash sohasidagi vakolatli organlar faoliyatini tanqidiy o‘rganish; 

nogironlar huquqlarini ta’minlash sohasidagi umume’tirof etilgan normalar va standartlarni, shuningdek, xalqaro tashkilotlarning tavsiyalarini o‘rganish; 

tibbiy-malakaviy komissiyalar va tibbiy-mehnat ekspert komissiyalari faoliyatini shaffoflik va ochiqlikni ta’minlash, tartib-taomillarni o‘tkazishni soddalashtirish va ularning muddatlarini qisqartirish maqsadida qayta ko‘rib chiqish; 

nogironlarni ijtimoiy reabilitatsiya qilish, ularni kasbga tayyorlash, qayta tayyorlash, shuningdek, ularning malakasini oshirish bo‘yicha, birinchi navbatda, nogironlarni ish bilan ta’minlashga qaratilgan ishlar ahvolini tahlil qilish; 

nogironlar uchun protez-ortopediya va reabilitatsiya texnika vositalari ishlab chiqarish korxonalarini modernizatsiya qilish va texnik yangilash, shuningdek, xorijiy investitsiyalarni jalb qilgan holda zamonaviy ishlab chiqarishni tashkil etish bo‘yicha o‘rganishlar o‘tkazish va takliflar tayyorlash; 

nogironlarning jamoat transporti, ijtimoiy va boshqa infratuzilma obyektlaridan to‘sqinliksiz foydalanishini ta’minlash holatini tahlil qilish; 

nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashni ta’minlash sohasidagi qonunchilikni va huquqni qo‘llash amaliyotini yanada takomillashtirish, tug‘ma va nasliy kasalliklarni barvaqt aniqlash hamda oldini olish, shuningdek, aholining keng qatlamlari o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini, shu jumladan, erta va qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlarning oldini olish ishlarini targ‘ib qilishni tubdan kuchaytirish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish. 

Bundan tashqari, Komissiyaga o‘ziga yuklatilgan vazifalarni sifatli va muddatida bajarishni ta’minlash uchun ishchi guruhlari tashkil etish, nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash tizimini o‘rganish, ushbu sohadagi qonunchilik va huquqni qo‘llash amaliyotini tahlil qilish bo‘yicha tadbirlar rejasini tasdiqlash, shuningdek, joriy yil 15-sentabrga qadar muddatda nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash tizimini yanada takomillashtirish bo‘yicha asoslantirilgan takliflarni kiritish topshirildi. 

Farmoyishda nazarda tutilgan chora-tadbirlarning amalga oshirilishi nogironlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash, tibbiy-ijtimoiy yordam berish tizimini yanada takomillashtirishga, ta’lim olish va ishga joylashishda ularga har tomonlama ko‘maklashishga, korrupsiyaviy ko‘rinishlar va boshqa huquqbuzarliklarni bartaraf etishga, pirovard natijada nogironlar to‘laqonli hayot kechirishi uchun zarur sharoitlarni yaratishga xizmat qiladi.