Сўнгги йилларда дори воситалари, тиббий буюмлар ва тиббий техникалар (кейинги ўринларда – фармацевтика маҳсулотлари) муомаласи тизимини яхшилаш бўйича комплекс чора-тадбирлар амалга оширилди, маҳаллий фармацевтика тармоғини ривожлантириш учун қулай шарт-шароитлар яратилди.

Шу билан бирга, маҳаллий фармацевтика тармоғи аҳоли ва даволаш-профилактика муассасаларининг фармацевтика маҳсулотларига бўлган эҳтиёжларини етарли даражада қаноатлантирмаяпти.

Хусусан, фармацевтика тармоғи ишлаб чиқарилаётган маҳсулот тури бўйича иқтисодий жиҳатдан ривожланган мамлакатларнинг шундай тармоғидан орқада қолмоқда. Чунончи, ички бозорда маҳаллий дори воситаларининг улуши қийматда ифодалаганда 27 фоизни ва товар ҳажми бўйича ифодалаганда 45 фоизни ташкил қилади.

Ривожланган мамлакатларда муваффақиятли қўлланилаётган нархни шакллантиришнинг шаффоф ва самарали механизмлари мавжуд эмаслиги ҳам дори воситалари нархлари чегарадош мамлакатларга нисбатан Ўзбекистон Республикасида асоссиз ўсишига олиб келяпти.

Аҳолини сифатли, самарали ва хавфсиз фармацевтика маҳсулотлари билан таъминлашни янада яхшилаш, маҳаллий ишлаб чиқарувчиларнинг ишлаб чиқариш ҳажмларини, илмий-техник ва экспорт салоҳиятини ошириш, шунингдек, тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларни жалб қилиш мақсадида:

1. Шундай тартиб ўрнатилсинки, унга мувофиқ:

а) 2020 йил 1 июлдан бошлаб маҳаллий ва хорижий дори воситаларига нисбатан референт нарх шакллантириш тизими босқичма-босқич жорий этилади ва унда қуйидагилар кўзда тутилади:

аҳоли жон бошига нисбатан даромадлар даражаси юқори, ўртачадан юқорироқ ва ўртачадан пастроқ бўлган давлатлар гуруҳига кирувчи камида 10 та референт мамлакатларни танлаш;

дори шакли, қадоқдаги сони, дозаси, концентрацияси, ҳажми ва қадоқланишини ҳисобга олган ҳолда айни бир ишлаб чиқарувчининг худди шундай фаол моддага эга дори воситасининг ишлаб чиқарувчи мамлакатда, референт мамлакатларда ва Ўзбекистон Республикасида сотиш нархларини рўйхатдан ўтиш гувоҳномаси эгаси ёки унинг ишончли вакили томонидан рўйхатдан ўтказувчи органга тақдим этилиши;

дори шакли, қадоқдаги сони, дозаси, концентрацияси, ҳажми ва қадоқланишини ҳисобга олган ҳолда дори воситасининг ҳар бир савдо номи учун белгиланган энг юқори нархини қайд этиш. Бунда дори воситасини ушбу қийматдан юқори нархларда Ўзбекистон Республикасига етказиб бериш (импорт дори воситалари учун) ва маҳаллий ишлаб чиқарувчилар томонидан сотилиши (маҳаллий дори воситалари учун) мумкин эмас;

б) Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Фармацевтика тармоғини ривожлантириш агентлиги (кейинги ўринларда – Агентлик) қуйидагилар учун масъул бўлган ваколатли орган ҳисобланади:

дори воситасининг савдо номига референт нарх шакллантириш тизимини, шу жумладан, истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш органлари ва ташкилотларини ҳамда жамоатчиликни жалб қилган ҳолда мониторинг ва таҳлил қилиш;

дори воситасининг ҳар бир савдо номи нархларининг ундан юқори нархда Ўзбекистон Республикасига етказиб берилиши (импорт дори воситалари учун) ва маҳаллий ишлаб чиқарувчилар томонидан сотилишига (маҳаллий дори воситалари учун) йўл қўйилмайдиган энг юқори чегарасини қайд этиш;

Интернет тармоғидаги ўз расмий веб-сайтида фармацевтика фаолияти билан шуғулланувчи ташкилотлар, рўйхатдан ўтган ва сертификатланган фармацевтика маҳсулотлари, шунингдек, дори воситасининг савдо номи учун чекланган нархлар ва белгиланган чекланган савдо устамаларини ҳисобга олган ҳолда улгуржи ва чакана чекланган нархлар тўғрисидаги маълумотлар акс эттирилган автоматлаштирилган ахборот тизимини яратиш ва юритиш;

в) 2020 йил 1 июлдан бошлаб, мулкчилик шаклидан қатъи назар, республиканинг барча тиббиёт ташкилотларида мажбурий тартибда дори воситаларининг халқаро патентланмаган номи бўйича рецепт ёзилиши жорий қилинади.

Давлат божхона қўмитаси ҳар ойнинг 5-санасига қадар Агентлик ўз веб-сайтида ҳар ой эълон қилиб бориши учун импорт қилинадиган фармацевтика маҳсулотлари тўғрисида батафсил маълумотларни (импорт қилувчи, товар номи, ҳажми, нархи ва бошқалар) Агентликка тақдим этилишини таъминласин.

2. Қуйидагилар:

а) 2020-2024 йилларда Ўзбекистон Республикасининг фармацевтика тармоғини ривожлантириш концепцияси (кейинги ўринларда – Концепция) 1-иловага мувофиқ тасдиқлансин, унда қуйидагилар кўзда тутилсин:

илғор илмий тажриба ва замонавий технологияларни қўллаган ҳолда ишлаб чиқариладиган фармацевтика маҳсулотларининг турларини кенгайтириш, шунингдек, инновацион фармацевтика маҳсулотларини яратиш ва ишлаб чиқаришни рағбатлантириш, замонавий объектларни ишга тушириш ҳамда мавжуд объектларнинг моддий-техник базасини модернизация қилиш ва мустаҳкамлаш орқали фармацевтика саноатини ривожлантириш;

ташкилотлар ва корхоналарнинг фармацевтика маҳсулотларини яратиш ва ишлаб чиқариш бўйича халқаро талаблар билан уйғунлаштирилган стандартлар меъёрларига мувофиқлигини таъминлаш орқали маҳаллий фармацевтика тармоғини ривожлантириш;

фармацевтика маҳсулотларини ишлаб чиқариш бўйича замонавий рақобатбардош ишлаб чиқаришларни ташкил этиш учун, шу жумладан, хорижий фармацевтика корхоналарининг инвестициялари ва илғор технологияларини жалб этиш;

кейинчалик дори воситалари ишлаб чиқариш учун доривор ўсимликлар хомашёси асосида субстанциялар ишлаб чиқаришни ташкил этиш ва маҳаллийлаштириш;

фаолият кўрсатаётган ишлаб чиқариш қувватларини модернизациялаш, кўпайтириш ва янги турдаги дори воситаларини ўзлаштириш ҳисобига, шунингдек, инвестицияларни жалб қилиш орқали фармацевтика маҳсулотлари импортини қисқартириш;

маҳаллий корхоналарда “Зарур ишлаб чиқариш амалиёти” (GMP), “Зарур фармназорат амалиёти” (GVP), шунингдек, дистрибьюторлик фаолиятида сифат ва хавфсизлик тизимини бошқариш (GDP), клиник олди (GLP) ва клиник тадқиқотларни ўтказишни (GCP) тартибга солишга қаратилган амалиётларни босқичма-босқич жорий этиш;

нархларни шакллантириш механизмларини такомиллаштириш, фармацевтика маҳсулотларини маркировкалаш ва кузатиш тизимларини жорий этиш;

замонавий халқаро талабларга мувофиқ фармацевтика маҳсулотларини яратиш, ишлаб чиқариш ва сифатини назорат қилиш соҳасидаги қонун ҳужжатларини такомиллаштириш орқали миллий регулятор орган салоҳиятини мустаҳкамлаш;

илғор хорижий тажриба асосида республиканинг фармацевтика тармоғи учун, шу жумладан, дори препаратларининг биотехнологияси, дори моддаларининг кимёвий технологияси, тайёр дори воситалари ва фитопрепаратлар технологияси, фармация иқтисодиёти ва уни бошқариш, фармацевтик кимё ва микробиология каби муҳим соҳаларда кадрларни тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни таъминлаш;

таълим, илм-фан ва ишлаб чиқаришни чуқур интеграциялаш орқали ишлаб чиқариш, сертификатлаш ва стандартлаштириш, фармацевтика маҳсулотларининг клиник олди ва клиник тадқиқотлари бўйича янги технологияларни ишлаб чиқиш ва мослаштиришга қаратилган фундаментал, илмий-амалий ва инновацион тадқиқотлар самарадорлигини тубдан ошириш;

оригинал дори воситаларини, шунингдек, талаб юқори бўлган оригинал дори воситалари негизида генерик дори препаратларини (генерикларни) ишлаб чиқишга мўлжалланган замонавий ўқув лаборатория ва илмий-тадқиқот марказларини ташкил этиш;

б) 2020-2024 йилларда Ўзбекистон Республикасининг фармацевтика тармоғини ривожлантириш концепциясини 2020 йилда амалга ошириш чора-тадбирлари дастури (кейинги ўринларда – Чора-тадбирлар дастури) 2-иловага мувофиқ тасдиқлансин.

Белгилаб қўйилсинки, вазирликлар, идоралар ва бошқа ташкилотлар раҳбарлари Чора-тадбирлар дастурида кўзда тутилган тадбирларнинг ўз вақтида, тўлиқ ва сифатли амалга оширилиши юзасидан шахсан жавобгар ҳисобланадилар.

3. Концепция ва Чора-тадбирлар дастурида кўзда тутилган тадбирларни молиялаштириш манбалари этиб қуйидагилар белгилансин:

Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Фармацевтика тармоғини ривожлантириш агентлиги қошидаги Фармацевтика тармоғини қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш жамғармаси (кейинги ўринларда – Жамғарма) маблағлари;

жисмоний ва юридик шахсларнинг хайрия маблағлари, шунингдек, қонунчиликда тақиқланмаган бошқа манбалар.

4. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ва Монополияга қарши курашиш қўмитасининг 2020 йил 1 июлдан бошлаб “фармацевтика маҳсулотларининг сирли харидори” институтини жорий этиш тўғрисидаги таклифига розилик берилсин.

Белгилансинки, “фармацевтика маҳсулотларининг сирли харидори” институтини жорий этиш доирасида тадбирларни ташкил этиш Ўзбекистон Республикаси Монополияга қарши курашиш қўмитаси ҳузуридаги Истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш агентлиги томонидан Агентлик билан биргаликда амалга оширади.

5. Қуйидагилар “фармацевтика маҳсулотларининг сирли харидори” институтининг асосий вазифалари этиб белгилансин:

мулкчилик шаклидан қатъи назар, тиббиёт ташкилотлари ва дорихоналар томонидан рецептларни ёзиш ва дори воситаларининг савдо номи учун чекланган нархларни шакллантириш жараёнини тартибга солувчи қонунчилик талабларига риоя этилишини мониторинг қилиш ва баҳолаш;

тиббиёт ташкилотлари ва дорихоналарга ташриф буюриш, телефон қўнғироқлари, электрон почта ёки мобил иловалар орқали мурожаат қилиш, шунингдек, бошқа масофавий усуллар орқали маълумот тўплаш ва мониторинг олиб бориш;

маълумот тўплаш ва мониторинг қилишга тегишли ваколатли органлар ходимларини ҳам, фуқаролик жамияти институтлари ва бошқа шахсларни (“сирли харидорлар”) ҳам жалб этиш;

тиббиёт ташкилотлари ва дорихоналар раҳбарлари ва (ёки) ходимларини ҳуқуқбузарликлар содир этиш ҳамда ваколатларини суиистеъмол қилишга ундовчи усуллардан фойдаланишини тақиқлаш;

қонунчилик талабларини биринчи марта бузган тиббиёт ташкилотлари ва дорихоналар, шунингдек, уларнинг раҳбарлари ва (ёки) ходимларига қонун ҳужжатларида белгиланган жавобгарлик чораларини қўлламасдан, тушунтириш ишларини олиб бориш, ҳар томонлама ёрдам кўрсатиш;

“фармацевтика маҳсулотларининг сирли харидори” институтини жорий этиш доирасида ўтказилган мониторинг натижалари асосида қонунчилик ва ҳуқуқни қўллаш амалиётини такомиллаштириш.

6. Агентлик:

а) 2020 йил 1 мартга қадар референт нарх шакллантириш тизими доирасида дори воситалари нархларини қайд этиш тартибини ва референт мамлакатлар рўйхатини тасдиқласин;

б) 2020 йил 1 июлга қадар Асосий дори воситалари рўйхатига киритилган дори воситаларининг ҳар бир савдо номи учун чекланган нархлар қайд этилишини таъминласин;

в) 2020 йил 31 декабрга қадар:

дори воситалари давлат реестрига киритилган ва Ўзбекистон Республикаси ҳудудида тиббиёт амалиётида фойдаланиш учун рухсат этилган барча дори воситаларининг ҳар бир савдо номи учун чекланган нархлар қайд этилишини;

фармацевтика фаолияти билан шуғулланувчи ташкилотлар, рўйхатдан ўтган ва сертификатланган дори воситалари, шунингдек, дори воситасининг савдо номи учун қайд этилган чекланган нархлар ҳамда белгиланган чекланган савдо устамаларини ҳисобга олган ҳолда чекланган улгуржи ва чакана нархлар тўғрисидаги маълумотларни ўз ичига олган автоматлаштирилган ахборот тизими тўлақонли ишлашини таъминласин;

г) қуйидагиларни:

вазирликлар, идоралар ва бошқа ташкилотлар томонидан Концепция ва Чора-тадбирлар дастурининг бажарилиши устидан доимий мониторинг олиб боришни, шунингдек, ҳар чоракда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига ушбу қарорнинг бажарилиши тўғрисида батафсил маълумот киритиб борилишини;

ҳар йили 1 декабрга қадар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига 2020-2024 йилларда Ўзбекистон Республикасининг фармацевтика тармоғини ривожлантириш концепциясини амалга ошириш бўйича келгуси йилга мўлжалланган чора-тадбирлар дастури лойиҳасининг киритилишини таъминласин.

7. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги:

а) 2020 йил 1 июлга қадар:

Дори воситаларининг халқаро патентланмаган номланиши бўйича рецептларни расмийлаштириш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқласин. Бунда мулкчилик шаклидан ва идоравий мансублигидан қатъи назар, ушбу талабни бузган тиббиёт ташкилотлари ходимларига нисбатан қўлланиладиган жавобгарлик чоралари назарда тутилсин;

Ўзбекистон Республикаси Монополияга қарши курашиш қўмитаси билан биргаликда “фармацевтика маҳсулотларининг сирли харидори” институтини жорий этиш доирасидаги тадбирларни ташкил этиш тартибини;

б) 2020 йил 1 июлга қадар белгиланган тартибда Тиббий мақсадларда фойдаланиладиган дори воситаларининг ўзаро алмашинуви тўғрисидаги низомни тасдиқласин.

8. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси:

а) Концепция ва Чора-тадбирлар дастурини амалга оширишда масъул вазирликлар, идоралар ва бошқа ташкилотларнинг самарали ҳамкорлигини, уларнинг амалга оширилишини мониторинг қилиш мобайнида аниқланган камчиликлар ўз вақтида бартараф этилишини;

б) ҳар йили 31 декабрга қадар 2020-2024 йилларда Ўзбекистон Республикасининг фармацевтика тармоғини ривожлантириш концепциясини амалга ошириш бўйича келгуси йилга мўлжалланган чора-тадбирлар дастури тасдиқланишини таъминласин;

в) 2020 йил 1 майга қадар Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасига қуйидагиларни назарда тутувчи Ўзбекистон Республикасининг қонуни лойиҳасини киритсин:

дори воситаларига рецептлар ёзиш бўйича қонун ҳужжатларида белгиланган талабларни бузганлик, шу жумладан, кучли таъсир қилувчи моддалар ва прекурсорлар рўйхатига киритилган гиёҳвандлик воситалари, психотроп моддалар, дори воситаларини олиш ҳуқуқини берувчи рецептларни ёки бошқа ҳужжатларни сохталаштирганлик учун тиббиёт ходимлари ва бошқа шахсларга нисбатан маъмурий ва жиноий жавобгарликни жорий этиш;

тиббиёт ходимлари томонидан муайян дори воситаларини тайинлаш ва бериш учун фармацевтика ташкилотлари ва дорихоналардан молиявий мукофотлар ёхуд моддий ёки номоддий кўринишдаги ҳар қандай бошқа рағбатлар олишига тақиқ қўйиш юзасидан Ўзбекистон Республикасининг “Фуқаролар соғлиғини сақлаш тўғрисида”ги қонунига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш.

9. Ўзбекистон Республикаси Президентининг айрим ҳужжатларига 3-иловага мувофиқ ўзгартириш ва қўшимчалар киритилсин.

10. Соғлиқни сақлаш вазирлиги Агентлик ва бошқа манфаатдор идоралар билан биргаликда икки ой муддатда қонун ҳужжатларига ушбу қарордан келиб чиқадиган ўзгартириш ва қўшимчалар тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига таклифлар киритсин.

11. Мазкур қарорнинг ижросини назорат қилиш Ўзбекистон Республикасининг Бош вазири А.Н.Арипов ва Ўзбекистон Республикаси Президентининг маслаҳатчиси А.А.Абдувахитов зиммасига юклансин.

Ўзбекистон Республикаси

Президенти                                                                    Ш.МИРЗИЁЕВ

Тошкент шаҳри,

2019 йил 30 декабрь

Манба: ЎзА