Ўзбекистон олимларининг тадқиқот натижаларини амалиётга кенг жорий этиш йилига миллиардлаб сўмни тежаш, жаҳон бозорида рақобатбардош маҳсулотлар ишлаб чиқариш, хусусан, нефть-газ соҳасидаги корхоналарда ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш дастурини муваффақиятли амалга ошириш имконини беради.

Бундай самарали инновацион ишланмалардан бири – буғланишнинг олдини олиш ва резервуарлардаги нефть маҳсулотларининг тўсатдан оловини ўчиришга мўлжалланган такомиллаштирилган сузувчи понтонлардир.

Жаҳон статистик маълумотларига кўра, буғланиш натижасида газ конденсати ва нефть маҳсулотларининг 0,5-1,7 фоизи йўқотилади. Юртимиздаги иқлим шароитлари (резервуарлари, одатсдада, жазирама чўл зоналарида жойлашган) туфайли ушбу меъёр анчайин катта бўлиб, 1 – 3 фоизни ташкил этади. Демак, мазкур муаммони ҳал этиш республикамиз иқтисоди ва соҳа учун долзарбдир.

Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Умумий ва ноорганик кимё институтида белгиланган вазифалар юзасидан илмий ишланмалар ва изланишлар олиб борилди. Натижада мамлакатимизда илк бор дунёда ўхшаши бўлмаган полиетилентерефталатдан тайёрланган янги сузувчи понтонлар ихтиро этилди ва уларни ишлаб чиқариш технологияси яратилди.

Полиетилентерефталат (ПEТ) понтон нефть маҳсулотлари ва газ конденсатини қабул қилиш, узатиш, сақлаш ҳамда резервуарларда тўсатдан ёнғин пайдо бўлганида ўчириш чоғида буғланиш орқали енгил углеводородлар йўқотилишини бартараф этишга мўлжалланган. Бундай понтон махсус ёнғиннинг олдини олувчи, портлашга қарши эритма ва инерт газ билан тўлдирилади.

Унинг афзаллиги шундан иборатки, у идишда резервуардаги суюқ газ конденсати устки қисмининг 98 фоизини қоплайди. Шу боис углеводородлар буғланиши кескин камаяди. Бундан ташқари, понтоннинг ҳар бир элементида ёнғин ўчиришнинг техник ечими мужассам этилган.

Бугунги кунга қадар темирли-қалқувчи конструкцияли понтонлардан фойдаланиларди. Улар коррозияга чидамсизлиги, чўкиб кетиш хусусияти, оғирлиги ва бир томонга эгилиб кетиши билан кўп ноқулайликлар туғдиради. Вақт ўтиши билан уларнинг сиртида пайдо бўладиган пирофор қатлам эса портлаш ва ёнғинга олиб келиши мумкин эди. 2000 йили Кўкдумалоқ нефть-газ конденсати конидаги ёнғин айнан пирофор қатлам туфайли юзага келган бўлиб, ёнғин улкан иқтисодий ва ижтимоий-экологик зарар келтирган.

Янги конструкцияли понтондан фойдаланилганда 2000 квадрат метр ҳажмли резервуарда йилига 240 тонна енгил углеводород тежалади. Ҳозирда сузувчи понтонлардан фойдаланиш бўйича тажриба-ишлаб чиқариш тестлари муваффақиятли ўтиб, улар “Ўзбекнефтгаз” АЖнинг газ-нефтни қайта ишлаш корхоналарига жорий этилди.

Лойиҳани амалга ошириш учун бугунгача пойтахтимизнинг Мирзо Улуғбек туманидаги саноат зонасида технологик ускуналарни ўрнатиш, монтаж қилиш ва ишга тушириш ишлари амалга оширилди. Бугунги кунга қадар 150 минг дона сузувчи понтон ишлаб чиқарилди ва буюртмачиларга етказиб берилди.

Ушбу лойиҳаларни ишлаб чиқаришга жорий этиш валюта маблағларини тежаш, маҳаллий инновацион маҳсулотларни хорижий мамлакатларга олиб чиқиш, мамлакатнинг экспорт салоҳиятини мустаҳкамлаш имконини беради.

Манба: Ўзбекистон Республикаси Инновацион ривожланиш агентлиги